Japon iktisat modeli, global bazda yükselen enflasyonlara karşı para ve maliye siyasetlerinde nasıl yol izleneceğine dair örnekler sunuyor. Stabil bir para siyaseti yürüten Japon iktisat idareleri, yıllardır halkı harcamayı değil, tasarruf etmeyi özendirici siyasetlere imza atıyor. Böylelikle Japonya’nın sürdürdüğü fiyatları beklentiyle düşük tutma modeli enflasyonu frenliyor. Buna nazaran, fiyatların daima gerilediği Japonya’da beşerler muhtaçlıklarını karşılamak için beklemeyi daha fazla tercih ediyor ve bu durumu hayatlarının bir kesimi haline getiriyor.
Japonya’nın başka ülkelere nazaran iktisattaki bariz farkı para siyasetleriyle maliye siyasetlerinin birbirlerini ikaz edecek düzeyde yürütülmesi formunda öne çıkıyor. Bir Japonya Merkez Bankası (BOJ) yetkilisi kalkıp “Merkez bankası bağımsızdır, kimse siyasetlerimize karışamaz” demiyor, aksine BOJ siyasi hükümetin çizdiği ekonomik modele takviye olurken, hükümete de ekonomik açılımlar sağlıyor.
BOJ bir ay evvel hükümetin yıllık yüzde 2’lik enflasyon maksadı doğrultusundaki siyaset dokümanını uygulamalarıyla sağlamlaştırmaya çalışıyor. Hükümetin siyaset dokümanında, BOJ’un yüzde 2’lik enflasyon amacını sürdürülebilir halde hayata geçirmesi isteniyor.
Genişlemeci para siyasetlerinin devam ettiği Japonya’da enflasyon Mayıs ve Haziran’da yüzde 2’lik beklentiyi aşmasına karşın Japon iktisat idaresi, merkez bankası BOJ’dan hala eksi yüzde 0,1 olan düşük faizin, enflasyonda yükselişe karşı sürdürülebilir olduğu görülene kadar devamını istiyor. Harcamayı sevmeyen ve bol para içinde yaşamayı isteyen Japonlar mevcut siyasete tam dayanak veriyor.
Japonya siyasi idaresi, BOJ’a yönelik hazırladığı dokümanında, “Hükümet makroekonomik politikayı, cesaretli para siyaseti, esnek mali siyaset ve özel bölüm yatırımlarını artırmayı amaçlayan bir büyüme stratejisi ile birlikte, esnek halde yürütmeye devam edecek” ifadelerini kullanarak kelam konusu siyasetler için BOJ’dan para siyasetine mahsus uygulamalar bekliyor.
GENİŞLEME SİYASETLERİNE DEVAM
Yüzde 2’lik beklenti enflasyonunun Mayıs’ta hem çekirdek hem manşet yüzde 2,1 olarak aşılmasına karşın iktisat idaresinin BOJ ile birlikte birebir doğrultuda genişlemeci siyasetleri sürdüreceği ve enflasyonu bol likidite ile yenmeyi planlandığı gözleniyor. Japonya’da çekirdek tüketici enflasyonu hesaplanırken besin fiyatları sepete alınmıyor, lakin güç maliyetlerinin fiyatlara yansıdığı görülüyor. Öbür taraftan besin ve gücün bir ortada hesaplandığı endekslerde ise Mayıs’ta enflasyonun yüzde 0,8 civarında arttığı ortaya çıkıyor.
Eşgüdümle iktisada taraf veren Japonya hükümeti ve BOJ’un birbirlerine yönelik dayanak açıklamaları dikkatlerden kaçmıyor.
Japonya Başbakanı Fumio Kishida, Japonya Merkez Bankası’nın gevşeyici para siyasetinin uygulamada kalması gerektiğini söylüyor.
Başta ABD Merkez Bankası (FED) olmak üzere birçok gelişmiş ülke merkez bankası sıkı para siyaseti çerçevesi uygularken, genişlemeci para siyaseti ile dikkat çeken BOJ’a Japonya Başbakanı Fumio Kishida önemli takviye veriyor.
Kishida, bütün olarak iktisadın kapsamlı bir biçimde ele alınmasını belirtirken genişleme siyasetlerinin devam edeceğini söylüyor. Kishida aksi takdirde sıkılaşmacı para siyasetlerinin uygulanması durumunda küçük ve orta ölçekli işletmelerin (KOBİ) için finans maliyetlerinin artacağını, dünyadaki trendin Japonya için uygulanabilir bir metot olmadığını lisana getiriyor.
BOJ Lideri Haruhiko Kuroda da, yükselen fiyatların süreksiz olduğunu, vatandaşın alışverişte edindiği alışkanlıkları bırakmamalarını belirtiyor ve genişleme siyasetlerine devam edeceklerini söylüyor.
Politika istikrar faizini eksi yüzde 0,1 ve 10 yıllık tahvil getiri maksadının de yüzde sıfır olduğuna işaret eden Kuroda, BOJ’in yakından izlenmesi gereken riskler listesine yabancı para ünitelerini de eklediklerini kaydediyor. BOJ siyaset üretirken finans ve döviz piyasalarındaki gelişmelere ve bunların Japonya’nın ekonomik faaliyeti ve fiyatlarına nasıl tesir edeceğini yakından takip ettiklerini belirtiyor.
BOJ SİYASET DEĞİŞTİRMEZ
Gelişmiş merkez bankalarının yükselen enflasyonlara karşı sıkılaşmacı para siyasetine yönelmelerine karşılık Japonya Merkez Bankası’nın (BOJ) genişlemeci siyasetleri bırakmayacağını belirten ekonomistler, Japon para ünitesi Yen’in dolar karşısında son 20 yılın en düşük düzeyine gerilemesine sebep olan baskılara karşılık genişlemeci ve denetimci duruşunu sürdüreceğini bildiriyor.
Ekonomistler BOJ’un negatif faiz oranlarına devam edeceğini, 10 yıllık Japon devlet tahvili getirisini yüzde sıfır olarak uyguladığını ve piyasa ve iktisadın istikrarını sağlamak ismine gerekli ölçüde tahvil satın alacağını ve kelam konusu alımların yılın son çeyreğine kadar sürebileceğini öngörüyorlar.
Ekonomistler enflasyon baskısının yüksek olmadığı ülkede TÜFE oranının yüzde 2’den aşağı döneceğini, ileriye dönük fiyat artışları trendinde dış risklere karşın beklentilerin üzerine çıkılmasının mümkün olmadığını savunuyorlar.
Ekonomistler, Japonya’da ortaya çıkan fiyat artışlarının, yurtiçinde talepten fazla içinde besin ve güç olan ithalat maliyetlerinden kaynaklandığı ve kelam konusu olayın dış risklere bağlı olduğundan süreksiz olduğu, süreksiz enflasyonist ortama nazaran temel genişleme siyasetlerinin terkedilmeyeceğini lisana getiriyorlar.
Özellikle BOJ’un tahvil getirisiyle Yen ortasında tercih noktasında mevcut gidişatı değiştirmeyeceğinin görüldüğünü belirten ekonomistler, piyasada oluşan kısa vadeli volatilitelerin para siyasetiyle stabilleşeceğine vurgu yapıyor.
Ekonomistler, majör merkez bankalarının sıkılaşma siyasetleri çerçevesinde faiz artırırken BOJ’un tahvil faizlerinin yükselmesini önlemek için piyasadan alacağı tahvillerin genişleme siyasetlerinin sürdürülebilirliğine katkı vereceğini belirtiyor.
EKONOMİ NİYE CANLANMIYOR
Genişleme siyasetlerine karşın Japon iktisadının istenen canlılığa ulaşamadığı noktasında görüş bildiren ekonomistlerden kimileri olayı Keynesyen Likidite Tuzağı’na bağlarken birtakım ekonomistler ise likidite tuzağı diye düşünülen modelin aslında Japonya’da ekonomiyi yönlendiren bir “beklenti yönetimi” olduğunu söylüyor. Ekonomistler, “Gevşek siyasetlerin yanında, faizin düşük tutulması enflasyonu etkilerken paranın kıymetini oynaklıktan kurtararak koruyorlar” yorumunu yapıyor.
Dünyada finansal piyasalar karışık olsa da Japonya’nın yürüttüğü genişleme siyasetleri ve Japon halkının harcamadan çok birikim ve yatırım anlayışının yine dış piyasalara yönelenebileceğini belirten ekonomistler, döviz gereksinimi bulunan Türkiye’ye yönelik atıflar da yaptılar.
Ekonomistler, “Türkiye de, Japonya üzere genişlemeci siyasetleri tercih ediyor. Türkiye’de enflasyon yüksek olsa da Japonya üzere faizler belirli bir düzeyde sabit tutularak fiyat artışlarının süreksiz ve yakın vadede olağana döneceği, Türkiye’nin yatırım ortamı açısından en uygun ülkelerden biri olduğu yolunda yurtdışı yatırımcıya sürdürülebilir istikrar tablosu iletileri veriliyor” diyorlar.
EKONOMİ İFRAT VE TEFRİTİ SEVMEZ
En uygun enflasyon ve faiz oranının ne olduğuna dair fazlaca yorumların olduğuna değinen ekonomistler, olağan düzeydeki enflasyonun faydalı olduğunu, büyümelere katkı verdiğini, lakin sıfır düzeyindeki enflasyonun tüketimin azaldığı, talebin düştüğü bir tabloyu ortaya koyduğunu söylüyorlar.
Ekonomistler faizdeki sıfır ve altı düzeylerin ülke borçlanmasını artırabileceğini ve münasebetiyle Japonya’nın 30 trilyon dolar borcu olan ABD’den sonra 15 trilyon dolarla ikinci sırada yer aldığını belirtirken, IMF’nin Nisan 2022’de yayımladığı Dünya Ekonomik Görünüm Raporu’na nazaran, gelişmiş ülkeler ortasında bu yıl sonu prestijiyle ulusal gelire oranla kamu borcu en yüksek olması beklenen ülkeler sıralamasında yüzde 263 ile Japonya’nın birinci sırada bulunduğunu lisana getiriyorlar.
Likidite tuzağının Japonya’nın en büyük handikaplarından biri olduğuna vurgu yapan ekonomistler, iktisada enjekte edilen paranın atıl bir halde tutulduğunu, iktisada girmediğini, insanların parayı elinde altın üzere sakladığını ve düşük faiz ortamı olmasına karşın faizlerin daha düşmesini bekleyen kıymetli derecede tahvil yatırımcısı olduğunu belirtiyorlar.
